Najbardziej na wschód wysunięta część Polski

Bieszczady to najbardziej na południowy-wschód wysunięty skrawek Polski, należący do województwa podkarpackiego, w którego skład wchodzi 12 gmin – Związku Bieszczadzkich Gmin Pogranicza (ZBGP) m.in. Baligród, Bircza, Cisna, Czarna, Komańcza, Lesko, Lutowiska, Olszanica, Sanok, Tyrawa Wołoska, Solina, Ustrzyki Dolne i Zagórz. Gminy bieszczadzkie należą do najmniej zaludnionych terenów w Polsce, np. Cisna jest najmniejszą gminą w Polsce, a Lutowiska najrzadziej zaludniona (średnio 5 osób na kilometr kw.), oraz jest jedną z największych i najbardziej wysuniętą na południe polską gminą, większość jej obszaru zajmują tereny chronione.
Klimat Bieszczadów ma charakter górski, to prawie 70 % powierzchni lasy, a w niektórych gminach jak np. Cisna i Lutowiska przekracza 80 %. Południowo-wschodnie wyższe partie gór są chłodniejsze od pozostałych partii. Miesiącem najzimniejszym jest luty, zaś najcieplejszym lipiec. Opady w Bieszczadach należą do najobfitszych w Polsce, przy czym najmniej jest ich w styczniu, a najwięcej w lipcu. Średnia liczba dni śnieżnych to 90-140, w partiach górskich 140-150.
Brak wielkiego przemysłu sprawia, że Bieszczady to jedno z niewielu miejsc, gdzie można oddychać naprawdę czystym powietrzem, a przyroda jest tutaj największym skarbem i najcenniejszym bogactwem. Niektórzy nazywają je najdzikszymi z polskich gór, ponieważ do tej pory można spotkać miejsca, w których ludzka stopa jeszcze nie stanęła.
Bieszczady są jednym z nielicznych miejsc w Polsce, obok Tatr gdzie występuje najliczniej niedźwiedź brunatny, wilk, ryś i żbik. Z innych ssaków warto wymienić żubra, lisa, borsuka, jelenia szlachetnego i dzika. Z gadów niejadowity wąż Eskulap, największy i najrzadszy w Polsce, jadowita żmija zygzakowata, która występuje w wielu odmianach barwnych. Z bogatego świata ptactwa na uwagę zasługuje płochacz halny, puchacz, orzeł przedni i orliki. Oczywiście to tylko najbardziej znane zwierzęta, wszystkich nie sposób wymienić.
Pomimo swojej „dzikości” Bieszczady mogą zaoferować wszystkim odwiedzającym wspaniały wypoczynek. Każdego roku ściągają tu coraz to nowsi miłośnicy turystyki pieszej, konnej, rowerowej. Wielbiciele zabytkowej architektury drewnianej, małych wiejskich kościółków i cerkwi, które wspaniale wpisuja się w tutejszy krajobraz. Nie brakuje również zatłoczonych miejsc jak choćby centrum Cisnej czy szlak na Połoninę Wetlińską lub Tarnicę, w sezonie można tam spotkać naprawdę armię ludzi.
Więc kiedy jechać w Bieszczady ? Przewodniki piszą, że najlepiej jesienią – druga połowa września, przede wszystkim nie ma tłoku, krajobraz gór nabiera pięknych kolorów, pogoda jest doskonała, nie ma upałów, z połonin mamy niespotykaną latem przejrzystość powietrza. Ja jednak twierdzę, że każda pora jest dobra, jeśli tylko mamy czas, chęci i fundusze.

Skąd nazwa Bieszczady ? Ogólnie znaleźć można kilka hipotez skąd pochodzi nazwa Bieszczady. Dotychczas brak jest jednoznacznych poglądów pozwalających na pewne wyjaśnienie pochodzenia i znaczenia nazwy Bieszczadów. Najbardziej popularna i najbardziej rozpowszechniona jest wiedza że wywodzi się od germańskiego lub trackiego, że pochodzi od legendarnego plemienia Biesów zamieszkujących w dalekiej przeszłości tę część Karpat. Według ludowego podania nazwa ma się wywodzić od legendarnych duchów, złych Biesów i dobrych Czadów. Z połączenia tych dwu słów powstała nazwa Bieszczady. „Bies” to w regionalnym znaczeniu zły duch, diabeł wyjątkowo złośliwy, szyderczy i zuchwały, czyniący ludziom wielkie szkody. Natomiast „Czad” wesoły psotny duszek, który, przestał być złośliwy i stał się dobrym dla ludzi.

Trochę historii

Bieszczady wymieniane są po raz pierwszy w węgierskim dokumencie w 1269 roku, a osadnictwo w regionie zaczęło się rozwijać stosunkowo późno, na szerszą skalę dopiero w ciągu XV—XVI w. Z początku tego okresu pochodzą pierwsze informacje dotyczące istnienia, bądź powstania, szeregu osad, m.in. Zagórza (1412 r.), Leska (l 436 r.), Radoszyc(1441 r.). Niezależnie od wcześniejszego osadnictwa polskiego czy ruskiego, poczynając od pierwszej połowy XV w. zaczęło się rozwijać osadnictwo wołoskie czy też wałaskie, jak je dawniej nazywano. W XII wieku Bieszczady wchodziły w granice tzw. Rusi Halickiej, którą do Polski starał się przyłączyć Kazimierz Wielki w latach 1340-1349. Tereny te oficjalnie i na stałe zostały włączone w granice naszego kraju przez królową Jadwigę w 1387 roku. Od tego czasu Bieszczady wchodziły w skład historycznej ziemi sanockiej, której stolicą, aż do pierwszego rozbioru Polski, był Sanok.
Bieszczady przez długie wieki pozostawały poza zasięgiem wielkich wydarzeń i spraw, które targały dziejami Rzeczypospolitej. Zapewne docierały w te strony hordy tatarskie, przelewały się najazdy węgierskie, później ukrywały się oddziały konfederatów barskich, a nieliczni patrioci próbowali wzniecić powstanie przeciw austriackiemu zaborcy. Utrapieniem dla tutejszych mieszkańców było powszechne w ówczesnych czasach zbójnictwo. Rozbojem trudnił się prosty lud, a nierzadko także drobniejsza szlachta i popi. W 1846 roku tereny Bieszczad ogarnął bunt chłopów przeciw szlachcie, czego głównym osiągnięciem było zniesienie pańszczyzny.
W czasie I wojny światowej 1914—1915 i później przez Bieszczady przeszedł dwukrotnie front wojenny pozostawiając tysiące mogił i zgliszcza osad. Dzieła zniszczenia dopełniła ostatnia wojna i późniejsze walki z nacjonalistycznym podziemiem ukraińskim. Ostatecznie po zakończeniu działań wojennych całe Bieszczady weszły w skład II Rzeczypospolitej.
II wojna światowa, to eksterminacja całej ludności żydowskiej oraz ponowne walki z ukraińskim podziemiem niepodległościowym. Po zakończeniu kampanii wrześniowej Niemcy i ZSRR podzieliły między siebie Bieszczady przeprowadzając granicę wzdłuż linii Sanu. Tereny położone na wschód od Sanu zostały włączone do Rosji Sowieckiej, tereny położone na zachód pozostawały pod okupacją niemiecką. Z końcem 1944 roku po wyparciu Niemców z terenu Bieszczadów, tereny te dostały się we władanie Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA). Ciężkie walki oddziałów polskich trwały do 1947 roku. Zakończyły się operacją „Wisła” w trakcie której obok działań militarnych prowadzono systematyczne wysiedlanie ludności ukraińskiej na Ziemie Odzyskane i do ZSRR. W wyniku tych działań znaczna część Bieszczadów pozostała wyludniona, 84 wsie zostały całkowicie opuszczone i zniszczone, 80% użytków rolnych leżało odłogiem.
W 1951 r. w wyniku zamiany terenów przygranicznych z ówczesnym Związkiem Radzieckim dokonano korekty granic w Bieszczadach. W granice Polski ponownie włączono Ustrzyki Dolne, Lutowiska i
kilkadziesiąt wsi w ich rejonie, opuszczonych i zdewastowanych. Na terenach rozpoczęto akcję zasiedlania terenów Bieszczad ludnością z całej Polski. Tak więc obecną społeczność Bieszczadów stanowią w przeważającej większości osadnicy przybyli tu w okresie powojennym z różnych stron kraju. Z biegiem lat nastąpiła pewna asymilacja tutejszej ludności, która zaczęła tworzyć wspólne cechy nowej kultury materialnej oraz obyczajowości.